Fort Blauwkapel, groot Utrechts fort

Fort Blauwkapel is één van de grootste forten van de Waterlinie. Het huidige fort werd ter plekke van oude versterkingen uit de 18e eeuw gebouwd en dateert uit 1818-1821.

In 1818 werd het rond het dorp Blauwkapel aangelegd. In 1880 werd het fort uitgebreid met een bomvrije kazerne en bergplaatsen. Dorp en fort Blauwkapel zijn sinds 1966 een beschermd dorpsgezicht.

Bedruk je eigen trui of schort!

Het fort heeft een vierhoekige vorm met in elke hoek een versterkte uitbouw (bastion). Aan de noordoostzijde, waar de vijand verwacht werd, bevonden zich oorspronkelijk twee ravelijnen (verdedigingseilanden in de gracht). Aan de stadskant bevindt zich een reduit (het laatste toevluchtsoord voor de verdedigers) in het fort.

Het fort Blauwkapel bestond oorspronkelijk uit aarden wallen die beplant waren. Later werden hier militaire gebouwen aan toegevoegd, zoals een bomvrij reduit. De beplanting bestond uit els, es, iep en wilg die werden gebruikt voor brandhout en om er afrasteringen van te maken. Meidoorns dienden als natuurlijk prikkeldraad. Grote bomen als eik en kastanje moesten de vijand op afstand de indruk geven dat er sprake was van een natuurlijk onderdeel van het landschap.

Eerste en Tweede Wereldoorlog

Tijdens de mobilisatie 1914-1918 was de vaste bezetting van Blauwkapel ruim 300 man. Het fort functioneerde als steunpunt voor de infanterie. Buiten het fort werden loopgraven met prikkeldraad aangelegd. Houten schuilplaatsen met een gronddekking boden de manschappen bescherming. In 1918 werden op het fort drie betonnen groepsschuilplaatsen aangelegd.

Bedruk zelf goedkoop je mondkapje voor €13,49

Op 10 mei 1940 vielen de nazi’s Nederland binnen. Op 13 mei trok het Nederlandse leger zich op de waterlinie terug. Binnen 24 uur bereikte het Duitse leger Fort Blauwkapel. De Nederlandse opperbevelhebber besloot in de namiddag van 14 mei te capituleren; er zijn geen grote gevechten geleverd om het Fort.

Forten in de Kraag van Utrecht

De Kraag van Utrecht is het gebied van de Nieuwe Hollandse Waterlinie dat aan de oostkant van de stad Utrecht ligt. Karakteristiek daarin zijn de forten, die dicht bij elkaar liggen. Die functioneerden als verdediging, omdat het gebied niet goed onder water gezet kon worden als de vijand in de buurt kwam.

Een aantal forten ligt nu vlak langs de stadsrand. Sommige zijn zelfs helemaal in de stedelijke bebouwing opgenomen. Oorspronkelijk zijn de forten rond 1825 op redelijke afstand van de stad gebouwd. In de nabijheid van de forten mocht vervolgens niets gebouwd worden, zodat de vijand zich daar niet achter zou kunnen verschuilen. Dat werd geregeld met de zogenoemde Kringenwet.

Toen na de Tweede Wereldoorlog de forten niet meer nodig waren, werd de Kringenwet opgeheven. Daarna kon de stad zich ook oostwaarts uitbreiden. Zo kwamen een aantal Utrechtse forten dus dichter bij de stad te liggen.

Opmerkelijk is verder de dubbele verdedigingslijn van forten rond de stad Utrecht. De eerste dateert van 1820 en lag op ruime afstand van de stad. Omdat in de loop van de tijd de kanonnen steeds verder konden schieten, werd rond 1865 een tweede fortengordel meer naar ‘voren’ gebouwd.

Toen de plannen voor de aanleg van de woonwijk Overvecht werden ontwikkeld, is Fort de Gagel in 1971 door de gemeente Utrecht gekocht. In de toekomst kan het fort meer deel uit gaan maken van het Noorderpark.

Huidige gebruik Fort Blauwkapel

In 1960 is fort Blauwkapel als vestingwerk opgeheven. Het Ministerie van Defensie vestigde er het Bureau Voorbereiding Voorzieningen aan Kunstwerken. In 1997 werd het fort overgedragen aan de gemeente Utrecht. Deze heeft een plan gemaakt voor het fort waarin de woonfunctie samen met natuurontwikkeling en recreatie voorop staan.

Het karakter als fort van Blauwkapel wordt gehandhaafd en versterkt. De functies wonen en werken zijn beperkt toegevoegd. Er zijn 16 woningen in de buurt. Het reduit is al in de oorspronkelijke staat teruggebracht waarbij het wachthuis weer op een eiland ligt. Scoutinggroep Willem de Zwijger blijft er zijn onderkomen houden. In de bomvrije kazerne ten noorden van de kapel worden ruimten voor ambachten en ateliers voor kunstenaars gerealiseerd. Het noordwestelijke deel van het fort krijgt vooral een recreatieve functie met wandelpaden, picknickplaats en steiger langs het water. Het oostelijk deel blijft natuurgebied en is ook in de toekomst alleen met een gids toegankelijk.

Rondleiding en bezoek Fort Blauwkapel

Gilde Utrecht verzorgt het hele jaar door rondleidingen op de forten "De Klop", "Blauwkapel", "De Bilt" en "Lunet I". De rondleidingen duren ca. 1,5 uur.

Tip: combineer een leuk dagje uit in Utrecht met het fort met:
een goedkoop etentje in Utrecht voor minder dan 10 euro!

Waterliniepad

Het Waterliniepad is een 160 kilometerlange LAW-route langs de oorspronkelijke Nieuwe Hollandse Waterlinie. De route voert langs vijf vestigingsteden en ca. vijftig forten, batterijen, inundatiesluizen en andere overblijfselen van de verdedigingslinie. De route gaat ook langs het Naardermeer, de Vecht, Amelisweerd, de Lek, de Linge en de steden Gorinchem en Woudrichem

De stad Utrecht

De stad Utrecht is ontstaan op de plek waar de Kromme Rijn overgaat in de Vecht en de Oude Rijn. Overvecht ligt op een veengebied oostelijk van de Vecht. Door kleine waterwegen (weteringen) als de Klopvaart en de Westbroekervaart werd het water uit dit gebied overgebracht op de Vecht.

Route naar de Kapelweg, postcode 3566 MK te Utrecht

Openbaar vervoer:

• Buslijn 55 naar Overvecht, halte Vulcanusdreef. Lopen via de Kapelweg het fort op.
  
• Fiets + auto:
  Vanuit centrum Utrecht: via Eykmanlaan richting Groenekan. Direct na spoorlijn rechtsaf Kapelweg op. Rechts ligt een parkeerplaats. Eerste weg links, Kapel-weg volgen. Parkeren ook aan het einde van de Kapelweg links.
  
  Komend uit het noorden: vanaf afrit A27 of Albert Schweitzerdreef op rotonde bij tuincentrum Overvecht richting centrum (Darwindreef). Voor het spoorwegviaduct linksaf Kapelweg op. Vervolg als hierboven.